KAKMA VE MARKETRİ EŞYALAR (marketri inlaid items)

Marketri (Kakmacılık) Nedir?

Değişik renklerdeki ahşap, kimi zamanda metal yada başka gereçleri çeşitli desenler oluşturacak tarzda ince tabaka yada kakma biçiminde ağaç eşyalar üzerine uygulama sanatı veya başka bir deyişle masif yada kaplamalı yüzeylere, değişik renkte masif, ağaç kaplama, sedef, bağa (kaplumbağa kabuğu) fildişi, metal vb. ile gömülerek yapılan bir süsleme sanatıdır. Bu işi yapana kakmacı, işlemin kendisine de kakmacılık denir.

Kullanım Alanları

Çok eski zamanlardan beri uygulanan marketri yapım tekniği günümüzde hala canlılığını korumaktadır. Ancak gelişen teknoloji, teknikler ve yeni makinelerin kullanılması marketriciliğe yeni boyutlar kazandırmıştır. Bir sanat değeri olmasa da değişik renkte boyalarla yapılan baskılar ile kakma görüntüsü verilen değişik işlere günümüzde sıkça rastlanmaktadır.

Günümüzde hala kullanılan marketri tekniği mobilya ve dekorasyonda vazgeçilmez bir süsleme sanatıdır. Özellikle yemek odası takımlarında ve yatak odası mobilyalarında çok çeşitli olarak marketri işçiliği yapılmaktadır.

İşte bu ve benzer sanatları çağımız modern mobilyalarına adapte ederek insanların hem kullanım amaçlarına, hem de göz zevklerine hitap etmektedir.

Hobi Olarak Marketri

Boş zamanların değerlendirilmesi adına marketri sanatı eşsiz bir alandır.. Sabah işe gidip akşam eve gelen bir kişi kalan zamanında çok da kolayca marketri sanatına eğilebilir ve hobi olarak marketri çalışması yapabilir.

Hiç kimsenin yardımı olmadan tek başınıza kendi kendinize kaldığınızda iç dünyanızı ağaçlara katıp ortaya da güzel güzel eserler çıkartmaya başladığınızda sizden daha mutlu bir kişi olamaz..

Yeni başlayacaklara biraz bilgi vermek istiyorum.

Marketri İşlerinin Hazırlanışı

Kıl testeresi ile hazırlanan kakma işlerde iki türlü kesme tekniği vardır. Bunlar:

a) Dik kesme.

b) Eğik kesme adını alırlar.

Dik kesme

Çalışma esnasında kıl testeresi ile kaplama yüzeyi arasında 90° lik bir açı bulunur. Üst üste bulunan iki parça böyle kesildikten sonra yan yana getirilince aralarında testere kalınlığı kadar bir aralık kalır. Hassas olmayan çalışmalarda bu teknik çok kullanılır. çok sayıda renkli kaplamaları bir defada keserek alıştırmak ve aralarından lüzumsuzları çıkararak diğerlerini kullanmak en kolay kakma hazırlama tekniğidir.

Eğik kesme

Kıl testeresi belirli bir açı altında eğik tutularak kullanılır. Eğik kesme tekniği ile iki veya daha fazla sayıdaki kaplamaları bir defa da yan yana alıştırmak mümkündür. Ancak bu teknikle çalışmak, dik kesmede olduğu kadar kolay değildir. Çok sayıda temrin yapmak, sabırla ve dikkatle çalışmak gerekir.

Marketri Sanatı (Kakmacılık)

İlk olarak Selçuklulardan sonra 14. yüzyılda görülmüştür. Taş, metal, ağaç veya kaplama yüzeylerine yapılan oymalara, ince levha biçiminde renkli ve daha değerli gereçleri gömerek yapılan süslemedir. Kakma yapılacak yüzey ve gömülecek malzemenin kompozisyonunda pek çok seçenek kullanılmıştır.

     Çeşitli kaplama, fildişi, kemik, sedef, formika, seramik, mermer ve metal levhalardan elde edilen kompozisyonların masif ağaç veya yüz kaplama üzerindeki yuvalarına yerleştirilmesine kakma, bu işi yapana kakmacı, bu işlemin kendisine dekakmacılık denir.Kelimenin Almancası olan "intarzie" ve Fransızcası olan "Marketri" de dilimizde Türkçesi kadar çokça kullanılmaktadır.

      Kakma işlemi yukarıdaki tanımlarda da belirtildiği gibi çeşitli gereçlerden yapılabilir. Bunlara yapılış tekniklerine göre masif kakma, rölyef kakma, zemin döşeme, blok mozaik, formika kakma, metal kakma, sedef kakma vs denebilir.

       Kakmacılığın tarihi çok eskidir. Hemen her millete ait eski devirlerde yapılmış kakmalı eşyalara rastlamaktayız. Bunların bir kısmı süsleme ihtiyacından doğmuşken, diğer bir kısmı da dini etkiler altında kalınarak sihirli veya görünmeyen varlıklara sahip olduğu inancını vermek için yapılmıştır.

Eski Peru da tapınaklar ve tanrısal figürler renkli taşlardan yapılmış, Mısır da milattan önce 3000 yıllarında kabuklar veya parlak böcek kanatları ağaçtan yapılmış tabla üzerine yapıştırılarak bir nevi kakma elde edilmiştir. Eski Yunanistan da mobilyalar ince fildişi plakalarıyla süslenirdi.

İtalyanların Scogliola tekniği dediği taş, ağaç, kemik veya metalden yapılmış süs parçalarını alçı ve benzeri maddeler içinde dondurularak yapılmış kakmalara rastlıyoruz.

Kakma işleminde 1462 yılına kadar doğal renkli ağaçlar kullanılırdı. Bu tarihte Venedikli Lendinare Kardeşler ağacı kaynayan yağ içinde boyamak ve sıcak kum içinde yakarak gölge verme tekniğini bulmuşlardır.

Kakma işleri 1800 yıllarına kadar ince masif parçalardan yapılıyordu ve bunlar rendelenip temizlenebiliyordu. Bugün ise 06-08mm kalınlığındaki kaplamaları biraz fazla zımparalamak bile mümkün değildir.

Taş, ahşap, deri ya da maden yüzeyler üzerinde açılan oyukların daha başka değerli bir maden ya da madde ile doldurulmasıyla gerçekleştirilen süsleme işlerine "kakma" adı verilir; bu sanata da kakmacılık denir.
Çok eski bir süsleme biçimi olan kakma adi bir taş üzerine mermer parçaları; abanoz, ceviz gibi değerli ahşap eşya ve gereçler üzerine altın, gümüş, sedef, fildişi, kemik, bağa gibi maden ve maddelerle; bakır, tunç, pirinç, gümüş gibi madenlerden yapılmış eşya üzerine gümüş ve altın gibi değerli madenlerle yapılır. Mine işleri ile deri ciltler üzerine de kakma yapılabilir.
Pirinç, tunç ya da gümüş eşyalar üzerine kazılan motiflere altın, gümüş tel ya da çubuklar kakılarak yapılan süslemeye "tel kakma" adı verilmektedir. Bu tür süslemeler, en güzelleri Şam'da yapıldığı için "Şam kakması" diye de adlandırılmaktadır.

Kakmacılık, kakma, çok eski bir süsleme biçimi-kakma.jpg

Türkler de bu sanata önem vermişlerdir. Özellikle Osmanlı döneminde bıçak, kılıç, yatağan, kama, kalkan, tüfek, miğfer, zırh gibi silahların ya da savaş araçlarının üzerine gümüş ve altın kakma tekniği ile süslemeler yapılmıştır. Süslenen eşyalara kakmayı yapan ustanın, eşyanın sahibinin adları ya da çeşitli dualar yazılırdı.